Inhoud
Convoluties van het terrein hebben de neiging om voor aanzienlijke complexiteiten in de luchtstroom te zorgen. Iedereen die hoogland heide, alpine plateaus en gletsjer geslepen nokstekels doorkruist is goed bekend met hooglandwinden, die woest, frigide en verlaten kunnen zijn. Hoewel veel van deze winden en windstoten voornamelijk voortkomen uit variaties in atmosferische druk, zijn sommige gewoon de zwaartekracht van luchtpakketten - katabatische winden genoemd.
Katabatische winden
Katabatische winden worden ook af en toe aangeduid als door zwaartekracht aangedreven winden, een moniker die hun aard beknopt verklaart. Ze vormen zich als koude lucht over besneeuwde hooglanden naar beneden stroomt in aangrenzende laaglanden; lucht wordt dichter bij afnemende temperatuur en bezwijkt dus aan zwaartekracht. De gemeenschappelijke naam is afgeleid van het Griekse woord "katabaino", wat zich vertaalt in "dalen". Katabatische winden zijn vergelijkbaar met een groot aantal andere gelokaliseerde luchtbewegingen in ruig land, zoals de dagelijkse en nachtelijke omkeringen van de wind in de bergen en in de vallei, maar de laatstgenoemde ontstaan door drukverschillen door differentiële zonneverwarming. De wind van Foehn, Chinook en Santa Ana is ook gerelateerd, maar wordt gedeeltelijk aangedreven door uitzonderlijk zware drukgradiënten tussen windwaartse en benedenwaartse hellingen van een bergwand.
locaties
Katabatische winden zijn het belangrijkst in de twee delen van de wereld met grote continentale ijskappen: Groenland en Antarctica. Die enorme bevroren plateaus - de laatste overblijfselen van de enorme ijslichamen van de Pleistocene ijstijden - genereren op betrouwbare wijze katabatische luchtbewegingen langs hun marges. Soortgelijke winden kunnen echter over de hele wereld worden aangetroffen in koud, besneeuwd bergachtig terrein, van Turkije tot Patagonië.
Extremes
Waar katabatische winden die van een hoog plateau of ijsveld afstormen worden geleid naar een vallei of fjord, kunnen ze een geweldige snelheid bereiken - meer dan 220 kilometer per uur (140 mph). Dergelijke stormen in chronisch getroffen gebieden hebben meestal hun eigen speciale naam verdiend. De "mistral" brult van de Alpen naar de Middellandse Zee via het Rhônedal; "Williwaw" wordt gebruikt om katabatische pulsen uit de ijsgebonden hooglanden van Tierra del Fuego of het zuiden van Alaska te beschrijven, waar ook "taku" op hen wordt toegepast. Dergelijke felle katabatische winden kunnen gevaarlijk zijn; Williwaws hebben bijvoorbeeld al lang bedreigde mariniers in de moeilijke omzeiling van Kaap Hoorn.
Ecologische effecten
Op Antarctica kunnen katabatische winden die door valleien naar beneden stromen, bepaalde sneeuwen houden - een zeldzaamheid in het binnenland van dit ijzige continent. Degenen die voor de kust barrelen, duwen zee-ijs offshore en onderhouden open nearshore-plekken die 'polynya's' worden genoemd. Gezien bepaalde configuraties van terrein en stroming, kan dergelijk open water zelfs de hele winter doorgaan, zoals in Terra Nova Bay - waar katabatische winden de zee wegspoelen ijs en de Drygalski Ice Tongue naar het directe zuiden blokkeert golfgedreven ijs om de afdekking te vervangen.