Inhoud
- TL; DR (te lang; niet gelezen)
- Gravitatie-erosie
- Directe effecten van zwaartekracht
- Indirecte gevolgen van zwaartekracht
Wanneer materialen zoals rotsen en aarde op het aardoppervlak slijten tot zand en grind of van de ene locatie naar de andere gaan, is erosie de belangrijkste boosdoener. Landvormen, zoals canyons, krijgen vaak hun vorm als een direct gevolg van erosie. Bij voldoende tijd kunnen water en ijs zelfs door massief gesteente snijden. Maar de krachtigste kracht achter erosie is zwaartekracht. De zwaartekracht zorgt ervoor dat brokken steen uit de bergen vallen en gletsjers naar beneden trekt, waarbij ze door massieve steen snijden. Dit soort erosie - zwaartekrachterosie - vormt het oppervlak van de aarde zoals we die kennen.
TL; DR (te lang; niet gelezen)
Gravitatie-erosie beschrijft de beweging van grond of gesteente als gevolg van de zwaartekracht. Zwaartekracht beïnvloedt erosie op directe manieren zoals aardverschuivingen, modderstromen en inzinking. Het kan ook erosie op indirecte manieren beïnvloeden, door regen naar de aarde te trekken en gletsjers bergafwaarts te dwingen.
Gravitatie-erosie
Gravitatie-erosie vertegenwoordigt de beweging van grond of gesteente van de ene plaats naar de andere vanwege de zwaartekracht. Wanneer brokken steen van een berghelling op de grond eronder vallen, is het omdat de zwaartekracht ze naar beneden trok. Wanneer een gletsjer door een bergketen beweegt en het aardoppervlak in dat gebied langzaam afvlakt of snijdt, komt dat omdat de zwaartekracht de gletsjer bergafwaarts dwingt. Wanneer modderstromen of aardverschuivingen optreden, waardoor de zijkanten van bergen of grote heuvels worden gladgestreken, is de zwaartekracht aan het werk.
Hoewel geologen water en ijs als de grootste middelen voor erosie erkennen, is het de zwaartekracht die hen allebei drijft.
Directe effecten van zwaartekracht
Zwaartekracht beïnvloedt erosie op zowel directe als indirecte manieren. Directe effecten van de zwaartekracht zijn rotsen, modder of grond die bergafwaarts bewegen. Geen enkele andere agent, zoals water of ijs, is direct betrokken bij deze acties. In plaats daarvan werkt de zwaartekracht alleen om erosie te veroorzaken.
Aardverschuivingen komen vaak voor als een direct gevolg van zwaartekrachterosie. Wanneer de grond plotseling losraakt, als gevolg van een ander middel, zoals harde wind of aardbevingen, tuimelen rotsen en grond bergafwaarts vanwege de zwaartekracht. Deze materialen verzamelen momentum als ze vallen, waardoor meer grond en rotsen samen met hen bergafwaarts tuimelen. Aardverschuivingen kunnen de zijkanten van heuvels of bergen op elk moment drastisch veranderen.
Gravitatie-erosie kan ook direct leiden tot modderstromen. Wanneer modder, hoog boven op een heuvel of berg gevormd, plotseling weg trekt om naar beneden te glijden, is opnieuw de zwaartekracht verantwoordelijk. Een massa bewegende modder kan grote hoeveelheden grond wegspoelen terwijl het boven op het oppervlak stroomt, en maakt vaak rotsen en zelfs grote keien los. Als een modderstroom groot genoeg is, kan dit leiden tot dramatische, onmiddellijke veranderingen in de vorm van heuvels of berghellingen.
Zwaartekracht kan ook direct een fenomeen veroorzaken dat bekend staat als malaise, waarbij grote stukken rots en aarde plotseling afbreken en van de zijkant van een heuvel of berg vallen. In tegenstelling tot een aardverschuiving, rollen rotsen en grond niet langs de zijkant van dergelijke landvormen, maar vallen in plaats daarvan rechtstreeks naar de aarde beneden. Dit is hoe grote stukken bergen en heuvels van vorm kunnen veranderen door inzakken.
Indirecte gevolgen van zwaartekracht
Als twee van de bekendste middelen voor erosie, kunnen noch water noch ijs erosie veroorzaken zonder zwaartekracht. Indirecte effecten van zwaartekracht op erosie omvatten regen naar de aarde trekken, vloedwater naar beneden trekken en gletsjers naar beneden slepen.
Regen verslijt langzaam het oppervlak van bergen, heuvels en andere landvormen met de tijd, maar regen bereikt het aardoppervlak niet vanzelf. Regen vormt zich in de wolken wanneer waterdamp condenseert en door de zwaartekracht naar de aarde wordt getrokken. Na verloop van tijd maakt regen de grond los en de wind blaast deze weg, of de regen creëert modder, die meestal van de hoogste naar de laagste punten langs de zijkant van een berg of heuvel beweegt. Regen kan met de tijd ook rotsen verslijten, hoewel dit proces vaak miljoenen jaren nodig heeft om grote landvormen drastisch te hervormen.
Gletsjers zijn enkele van de krachtigste middelen voor erosie. Deze gigantische formaties van ijs en sneeuw die over verschillende delen van de aarde bewegen op verschillende punten in de geschiedenis, blijven dit vandaag doen. Enkele miljoenen jaren geleden stelden wetenschappers dat gletsjers door delen van Noord-Amerika trokken, wat grote geologische veranderingen veroorzaakte in wat nu het Midwesten van de Verenigde Staten is. Yosemite Valley, gelegen langs de Sierra Nevada in de bergen van de Sierra Nevada in Yosemite National Park, kreeg zijn vorm toen gletsjers door het massieve graniet van het gebergte sneden en prachtige en wereldberoemde kenmerken achterlieten, zoals de afgescheiden rotswand van Half Dome en de massieve El Capitan. Gletsjers langzame en gestage bewegingen hebben zelfs bepaalde gebieden in het hedendaagse Indiana afgevlakt met slechts enkele kloven en verhoogde landvormen intact gelaten.
Gletsjers bewegen met behulp van de zwaartekracht. Gedurende lange periodes dwingt de aantrekkingskracht door lagere zwaartekrachten. Gletsjers bevriezen het land om hen heen en bevriezen vervolgens een beetje, net genoeg om verder bergaf te gaan voordat ze weer bevriezen. Terwijl dit proces plaatsvindt, breken gletsjers aarde en rotsen uit elkaar, trekken ze mee en krabben vaak groeven in het gesteente eronder. Hierdoor verzamelen gletsjers voortdurend massa in de vorm van bevroren vuil en steen, waardoor ze zwaarder worden. Dankzij de zwaartekracht, hoe zwaarder een gletsjer wordt, hoe sneller hij beweegt en hoe meer impact hij op het land heeft.