Inhoud
De manier waarop bergen het klimaat vormen, staat bekend als het orografische effect, dat beschrijft hoe luchtmassa's veranderen terwijl ze langs de zijkanten van bergen stijgen en dalen. De lijzijde van een berg wordt vaak geassocieerd met warme, droge lucht. Regenschaduwen worden gecreëerd op de benedenwaartse hellingen van bergketens, wat resulteert in woestijnen of andere klimaten die worden gekenmerkt door lage neerslag. Dit heeft ook invloed op de stap van de condenswatercyclus en de stap van de neerslagwatercyclus.
Temperatuur en vochtigheid
Om te begrijpen wat er met lijwaartse hellingslucht gebeurt, is het noodzakelijk om een idee te krijgen van wat er met lucht gebeurt wanneer deze afkoelt en opwarmt. Relatieve vochtigheid (RV) meet de hoeveelheid waterdamp of vocht in de lucht in verhouding tot hoeveel vocht de lucht bij een gegeven temperatuur zou kunnen vasthouden. Zo betekent een RV van 40 procent dat de lucht 40 procent van het vocht bevat dat het op zijn huidige temperatuur zou kunnen houden.
Wanneer de RV 100 procent bereikt, zou de lucht zijn verzadiging of dauwpunt hebben bereikt en zal condensatie optreden in de vorm van dauw, mist, regen of andere neerslag. Omdat koele lucht niet zoveel vocht kan vasthouden als warme lucht, wordt het dauwpunt sneller bereikt wanneer warme lucht afkoelt.
Bovenwindse en Benedenwindse
Bergen hebben twee kanten: loef en lijzijde. De windwaartse zijde is gericht naar de wind en ontvangt typisch warme, vochtige lucht, vaak uit een oceaan. Terwijl de wind een berg raakt, wordt deze naar boven gedwongen en begint af te koelen. Koele lucht bereikt zijn dauwpunt sneller en het resultaat is regen en sneeuw.
Terwijl de lucht de berg beklimt en de benedenwaartse helling afdaalt, heeft het echter aan de windzijde veel van zijn vocht verloren. De lijwaartse zijlucht wordt ook warm als deze daalt, waardoor de luchtvochtigheid nog meer wordt verlaagd. Een voorbeeld van dit effect is Death Valley National Monument in Californië. Death Valley ligt aan de lijzijde van het Sierra Nevada-gebergte en is een van de droogste en warmste plekken op aarde.
Chinook Winds
Het orografische effect zorgt voor koelere lucht die langs de windzijde van bergen stroomt en warmere lucht die langs de lijzijde stroomt. Vaak, terwijl de lijwaartse lucht de helling afdaalt, warmt deze behoorlijk dramatisch en snel op. Een dergelijke snelle opwarming en droging van lucht kan zeer hoge winden veroorzaken, bekend als Chinook- of Foehn-winden.
Ze komen voor wanneer bergketens haaks staan op de heersende wind, zoals in de Sierra Nevadas van Noord-Amerika of de Alpen in Europa. De lijwaartse hellingswinden kunnen de temperatuur tot 1 graad Celsius verhogen voor elke daling van 100 meter in hoogte (5,5 graden Fahrenheit per 1.000 voet). In Canada brengen de Chinook, of "sneeuweter" winterwinden snel stijgende temperaturen die snel sneeuw doen smelten.
Regen schaduwen
Een ander aspect van het orografische effect is het creëren van regenschaduwen aan de lijzijde van bergen. Regenschaduwen komen vaker voor wanneer de windwaartse kant van een berg steil is, en dus koelt warme lucht sneller over een kortere afstand waardoor meer windwaartse neerslag ontstaat. De lucht aan de lijzijde is dus nog droger omdat de verzadigde lucht zijn vocht aan de windzijde sneller verloor.
Een voorbeeld van dit effect is te zien in de Appalachen van de oostelijke Verenigde Staten. Vochtige lucht koelt af met een normaal verloop van 6 graden Celsius voor elke stijging van 1000 meter in hoogte (3 graden Fahrenheit per 1.000 voet). In de Appalachen is het vochtverlies echter 40 procent groter, en dus ontvangt de westelijke of lijzijde van de bergen veel minder neerslag.