Inhoud
- Verband met tektonische platen
- Invloed van plaatgrenzen
- Voortgestuwd door hitte
- Geografische voorbeelden
Aardbevingen treden op wanneer rotsen onder de grond abrupt van positie veranderen. Deze plotselinge beweging doet de grond trillen, soms met veel geweld. Hoewel ze destructief potentieel herbergen, zijn aardbevingen een van de essentiële geologische processen die bijdragen aan de vorming van bergen.
Verband met tektonische platen
Aardbevingen treden meestal op nabij de randen van tektonische platen. Deze enorme platen van ruwe rots - zo groot als landen of zelfs hele continenten - liggen ten grondslag aan het gehele aardoppervlak en strekken zich ongeveer 70 kilometer diep uit. Tektonische platen kunnen landmassa's, waterlichamen of beide bevatten. De platen zijn niet statisch - dat wil zeggen, ze bewegen rond en hun bewegingen zijn meestal niet vloeiend of continu. Een bord lijkt misschien vele jaren stil te zitten, maar dan springt het binnen een paar seconden een bepaalde afstand naar voren. Het is deze abrupte verschuiving van platen tegen elkaar die verantwoordelijk is voor de meeste aardbevingen. In de loop van miljoenen jaren resulteerde de accumulatie van veel plaatverschuivingen in aanzienlijke veranderingen in het gezicht van de aarde - inclusief de vorming van bergen.
Invloed van plaatgrenzen
Hoe precies de platen verschuiven om bergen te bouwen, hangt af van het soort grenzen dat ertussen bestaat. Er zijn drie soorten grenzen: divergent, convergent en translation of transform. Hiervan is met name één type - convergent - verantwoordelijk voor een groot deel van de vorming van bergen. Op een convergente grens slaan twee platen frontaal tegen elkaar aan. Als beide platen landmassa's dragen, dwingt de druk van de botsende platen het land op te heffen, waardoor bergen ontstaan. Als de twee platen oceanen bevatten, of als één plaat een oceaan bevat en de andere een landmassa, vormen zich vaak speciale soorten bergen: vulkanen. Uiteenlopende grenzen produceren ook vulkanen, maar de meeste bevinden zich onder water, waar ze bekend staan als ruggen van de oceaan.
Voortgestuwd door hitte
Er is een grotere kracht aan het werk onder de platen die hen voortbeweegt en daarmee aardbevingen produceert en bergen bouwt. Deze kracht is warmte, in de vorm van convectieve cellen die naar boven circuleren vanuit de mantel en vervolgens weer naar beneden zinken. Op plaatsen waar deze warmtestromen zinken, worden platen samengetrokken in convergente grenzen. Op locaties waar deze warmtestromen naar boven stromen, ontstaan uiteenlopende plaatgrenzen. Het is deze hittecyclus die tektonische activiteit aandrijft.
Geografische voorbeelden
De hoogste bergketen ter wereld - de Himalaya - vormde zich en blijft zich vormen als twee platen, de Indische plaat en de Euraziatische plaat, samenkomen. Een bijzonder grote fout in centraal Nepal veroorzaakt zeldzame maar aanzienlijke aardbevingen naarmate de continentale botsing voortduurt. Andere locaties waar convergerende platen bergen creëren, zijn Chili en Japan, die beide vatbaar zijn voor krachtige aardbevingen. Plaatsen waar botsende platen in het verleden gevormde bergketens hebben, zijn de Alpen, de Oeral en de Appalachen. Een voorbeeld van een uiteenlopende grens met bergen is de Mid-Atlantische bergrug, waarvan de meeste onder water liggen, maar een deel ervan steekt boven de oceaan uit als het eiland IJsland.