Inhoud
- Structuur van DNA
- Chromosoomcondensatie
- Hoe een gen tot uitdrukking wordt gebracht
- Effect op genexpressie
Het DNA in een cel is zo georganiseerd dat het goed binnen de kleine grootte van een cel past. De organisatie vergemakkelijkt ook de gemakkelijke scheiding van de juiste chromosomen tijdens celdeling. De mate waarin het DNA stevig is ingepakt, kan ook van invloed zijn op welke genen worden in- of uitgeschakeld, door het vermogen van bepaalde eiwitten om aan het DNA te binden, te beïnvloeden.
In dit bericht gingen we in op de details van elk van deze effecten van strak ingepakt DNA.
Structuur van DNA
DNA is een groot complex, bestaande uit verschillende bouwstenen die nucleotiden worden genoemd. Deze nucleotiden binden samen om DNA-strengen te vormen. Deze strengen kunnen vervolgens paren, gebaseerd op complementaire sequenties van de nucleotiden. Het paren van deze strengen vormt een zogenaamde dubbele helixstructuur.
De dubbele helix van DNA wordt vervolgens gewikkeld rond bepaalde eiwitten die histonen worden genoemd. Hierdoor kan het DNA strakker worden ingepakt en daardoor minder ruimte in de cel innemen. Het DNA kan nog verder condenseren doordat de histonen dicht bij elkaar komen. Deze nog strakkere wikkeling van het DNA veroorzaakt de vorming van strak ingepakte of gecondenseerde chromosomen.
Chromosoomcondensatie
Gedurende het grootste deel van het leven van een cel is het DNA alleen losjes rond de histonen gewikkeld en bevindt het zich niet in de gecondenseerde chromosomale vorm. De nauwere verpakking of condensatie van de chromosomen vindt alleen plaats tijdens mitose, het proces van celdeling. Tijdens mitose condenseren de chromosomen zodat elk chromosoom een afzonderlijke eenheid is.
Voorafgaand aan mitose kopieert de cel zijn DNA zodat het twee kopieën van elk chromosoom bevat. De chromosomen worden tijdens mitose in het midden van de cel uitgelijnd, met de paren chromosomen naast elkaar. Wanneer de cel zich splitst, gaat één kopie naar elk van de resulterende cellen.
Als de chromosomen niet goed uitgelijnd zijn, kunnen ernstige genetische afwijkingen optreden, wat kan leiden tot de dood van de cel of kanker. Het condenseren van het DNA in dicht opeengepakte chromosomen maakt het proces van chromosoomuitlijning en -scheiding tijdens mitose efficiënter.
Hoe een gen tot uitdrukking wordt gebracht
Genexpressie, of het proces waarbij een gen wordt ingeschakeld en getranscribeerd, is een complex proces. Het omvat de binding van bepaalde eiwitten, bekend als transcriptiefactoren, aan het deel van het gen dat de expressie ervan reguleert. De meeste transcriptiefactoren bevorderen de expressie van een gen; sommige transcriptiefactoren voorkomen echter dat een gen tot expressie wordt gebracht, met andere woorden, het uitschakelen.
Zodra een transcriptiefactor een gen aanzet, beweegt een eiwit genaamd RNA-polymerase langs het DNA en vormt een complementaire sequentie van RNA, die dan eiwit wordt.
Effect op genexpressie
De manier waarop DNA wordt ingepakt, kan de genexpressie beïnvloeden of welke genen zijn ingeschakeld. Wanneer de chromosomen stevig zijn gecondenseerd, is het DNA zeer strak gewikkeld, waardoor het moeilijk is voor transcriptiefactoren om zich aan het DNA te binden. Wanneer het DNA minder strak om de histonen is gewikkeld, kunnen de histonen zelf de genexpressie beïnvloeden.
Modificaties, zoals binding van fosfaatgroepen, kunnen op de histonen voorkomen en deze modificaties kunnen ervoor zorgen dat het DNA min of meer strak aan de histonen bindt. Gebieden van het DNA die alleen losjes aan de histonen zijn gebonden, zijn toegankelijker voor transcriptiefactoren en RNA-polymerase, waardoor die genen gemakkelijker kunnen worden ingeschakeld. Wanneer het DNA strakker aan de histonen is gebonden, is het echter moeilijker voor transcriptiefactoren en RNA-polymerase om aan het DNA te binden, waardoor het waarschijnlijker is dat die genen worden uitgeschakeld.