Inhoud
De activiteit die optreedt wanneer twee tektonische platen op elkaar inwerken, kan natuurlijk een grote impact hebben op het landschap van de aarde. Hoewel het proces miljoenen jaren kan duren, bieden de door platentektoniek gecreëerde landvormen enkele van de meest indrukwekkende natuurlijke landkenmerken ter wereld.
TL; DR (te lang; niet gelezen)
Tektonische activiteit is goed voor enkele van de meest dramatische en grootschalige landvormen op planeet Aarde. Botsingen van twee platen kunnen alles creëren, van vouwbergen tot oceaangeulen; uiteenlopende platen worden gemarkeerd door mid-oceanische ruggen.
Vouw Bergen
De compressiekrachten die voortvloeien uit een convergente plaatgrens, waar twee platen met elkaar botsen, kunnen vouwbergen creëren. Dit kan de botsing van twee continentale platen of een continentale plaat en oceanische plaat inhouden, waardoor sedimentaire gesteenten in een reeks plooien omhoog worden geduwd. Vouwbergen vormen zich meestal langs de randen van continenten, omdat deze marges de neiging hebben om de grootste sedimentaire afzettingen te accumuleren. Wanneer tektonische platen botsen, verkruimelen lagen opgehoopt gesteente en vouwen. Vouwbergen die 100 miljoen jaar oud of minder zijn, zoals de Himalaya, staan bekend als jonge vouwbergen en zijn verantwoordelijk voor de hoogste, meest indrukwekkende bergketens ter wereld. Oude vouwbergen, die typisch 250 miljoen jaar geleden of meer werden gevormd, markeren voorheen actieve plaatgrenzen en zijn meestal aanzienlijk lager en meer geërodeerd; voorbeelden hiervan zijn de Appalachen en Oeral.
Oceaan Loopgraven
Oceaangeulen vormen zich op twee soorten convergente plaatgrenzen: waar een continentale en oceanische plaat samenkomen, of waar twee oceanische platen samenkomen. Oceanische platen zijn dichter dan continentale platen en duiken dus onder hen, of 'onderdanen'; op een oceanische / oceanische grens, welke plaat dichter is - de oudere, koelere plaat - onderwerpt zich onder de andere. In beide gevallen vormt de subductie een onderzeese geul. Deze geulen zijn lange, smalle valleien en omvatten de diepste delen van de oceaan. De diepste oceaangeul is de Marianas-loopgraaf, die een diepte van bijna 36.000 voet onder de zeespiegel bereikt.
Eilandbogen
Het subductieproces dat optreedt wanneer een oceaanplaat samenkomt met een andere oceaanplaat kan leiden tot het vormen van vulkanen parallel aan de geul. Het vulkanische puin en lava stapelen zich op over de oceaanbodem gedurende miljoenen jaren en resulteert uiteindelijk in een voorheen onderzeese vulkaan die boven zeeniveau stijgt om een eiland te creëren. In deze gevallen komt meestal een gebogen ketting van deze vulkanen voor, bekend als een eilandboog. Het magma dat deze bogen vormt, is afkomstig van het gedeeltelijk smelten rond de aflopende plaat of de bovenliggende oceaanlithosfeer.
Oceaanruggen
Bij uiteenlopende grenzen bewegen platen van elkaar weg, waardoor een nieuwe korst ontstaat terwijl magma uit de mantel wordt geduwd. Mid-oceanische ruggen zijn het gevolg van vulkanische zwelling en uitbarstingen langs de uiteenlopende grens. De beweging van de tektonische platen transporteert de nieuw gevormde korst in beide richtingen weg van de kam van de nok. De Mid-Atlantic Ridge dient als een bekend voorbeeld. De Mid-Atlantische Rug verspreidt zich met een gemiddelde snelheid van 2,5 centimeter per jaar, wat heeft geresulteerd in duizenden kilometers plaatbeweging en het creëren van de bergen die vandaag bestaan in de loop van miljoenen jaren.