Inhoud
De lithosfeer van de aarde bestaat uit tektonische platen, platen van steen die onder de korst liggen. Net onder de platen stroomt de hete, elastische asthenosfeer. Tektonische platen drijven niet alleen op deze bovenmantel. Ze bewegen in verschillende richtingen, convergerend, glijdend of divergerend. De manier waarop de platen bewegen, bepaalt de geologische kenmerken aan de plaatgrenzen. Wetenschappers hebben veel over onze planeet geleerd door uiteenlopende plaatgrenzen te bestuderen.
Uiteenlopende grensformatie
Er zijn drie soorten plaatbewegingen: convergeren, transformeren en divergeren. Platen die op elkaar duwen terwijl ze in tegengestelde richting schuiven, vormen zogenaamde transformatiegrenzen. Convergerende grenzen duwen samen, vormen bergen of onderwerpen zich, de een schuift onder de ander. Uiteenlopende platen bewegen van elkaar weg en creëren een kloof in het broze gesteente van de lithosfeer. Sommige uiteenlopende grenzen liggen op de oceaanbodem waar de lithosfeer dun is; anderen zijn op het land. Het zijn de structuur en geologische processen van uiteenlopende grenzen die in de loop van de tijd de continenten en oceanen vormen door nieuwe korsten en nieuwe oceanen te vormen.
Zeebodem
Nieuwe korst wordt gevormd op uiteenlopende grenzen op de oceaanbodem waar de lithosfeer dun is. Magma uit de bovenste mantel drukt tegen de plaat, duwt deze omhoog en stroomt dan in tegengestelde richtingen naar de plaat. De plaat, gemaakt van broos lithosfeersteen, wordt uitgerekt door de beweging van de convectie en barst snel. Magma vult de scheur, koelt en verhardt en vormt een nieuwe korst. Terwijl de convectie onder de plaat doorgaat, wordt de rots van de nieuwe koelkorst broos en barst deze uiteindelijk weer, waarbij de kloof wordt hervormd en nieuwe korst naar beide kanten wordt geduwd. Terwijl nieuwe korst wordt gevormd, worden andere platen door de zich verspreidende oceaanbodem geduwd.
Continentale divergerende grenzen
Wanneer convectie tegen land duwt, splitst de dikkere rotslaag niet zo gemakkelijk als dunne oceaanplaten. Convectie duwt de dikke plaat omhoog, rekt deze uit en breekt deze, waardoor een kloof ontstaat. Aan beide kanten van de kloof ontstaan fouten. De kloof tussen de fouten begint te dalen naarmate de kloof groter wordt. Het zinkende land vormt een kloofvallei die, met water uit beekjes en rivieren, uiteindelijk een lang meer vormt. Als de kloof onder zeeniveau zakt, vult deze zich met oceaanwater en wordt een zee. Deze zee is de eerste formatie van een nieuwe oceaan. De Rode Zee werd gevormd door uiteenlopende grenzen en is het begin van wat uiteindelijk deel van de oceaan zal uitmaken.
Vormgeven van de aarde
Door het materiaal in oceanische uiteenlopende grenzen te bestuderen, hebben wetenschappers de plaattektoniektheorie kunnen bewijzen. De magma-vullende kloven in uiteenlopende oceanische grenzen zijn magnetisch en worden uitgelijnd met de magnetische pool terwijl deze hard wordt. Wetenschappers dateren de ouderdom van de korst door de uitlijning te vergelijken met bekende magnetische omkeringen. Ze hebben ontdekt dat de oudste oceaanbodem ongeveer 100 miljoen jaar oud is. Terwijl nieuwe korst wordt gevormd in de uiteenlopende kloven, worden de oceanen breder en worden continenten samengedrukt. Het creëren van nieuwe korst en oceanen op uiteenlopende grenzen, in de loop van de tijd, verandert de vorm en plaatsing van continenten en oceanen over de hele wereld.